Het laatste van de 12 essays uit de bundel 'Ogenblik & Eeuwigheid van Joke J. Hermsen draagt de titel 'Overvloed en onophoudelijke geboorte'.
Het gaat over de vroeg overleden schilderes Paula Modersohn Becker (1876 - 1907), dat eerder in 2019 was gepubliceerd in De Groene.
Het essay had me om meerdere redenen getroffen. Behalve haar tragisch vroege dood, was het haar late erkenning en de achteraf unieke positie die zij inneemt in de Duitse schilderkunst in het bijzonder het Duits Expressionisme, dat me bijzonder boeide.
Paula MB - zij signeert haar werken met PMB - wordt in Dresden geboren. Op 2 jarige leeftijd verhuist het gezin naar Bremen.
Zij werkt in het 20 kilometer ten noord oosten van Bremen gelegen kunstenaarsdorpje Worpswede en later in Parijs.
"De kunst is overvloed en onophoudelijke geboorte", noteert ze in haar dagboek.
Thema's van haar werk zijn moederschap, kindertijd en zwangerschap. Daanaast schildert ze landschappen en stillevens.
Een van de vragen die Joke Hermsen in dit essay opwerpt is hoe worden kunstenaars gekend, ontdekt en beroemd.
Hoe pikt de geschiedenis de talenten op?
In het geval van PMB gebeurde dit zo'n ruim honderd jaar na dato in de grote waardering die ze nu heeft.
Natuurlijk had ze in de jaren dertig een negatieve waardering door de nazi's mogen genieten zoals die het gehele expressionisme toen ten deel viel onder de noemer van de Entarte Kunst.
Het was de Franse schrijfster Marie Darrieussecq ( o.a. Zeugzoenen en De baby) die haar naam in 2016 op de kaart zette met een autobiografisch essay 'Hier zijn is heerlijk'., in 2017 gevolgd door een grote overzichtstentoonstelling in Musée dÁrt Moderne in Parijs.
In 2020 was er een tentoonstelling in het Kunstmuseum Den Haag. Eerder in 2013 was een bescheiden selectie van de collectie in Bremen te zien in het Belvédère museum in Heereveen.
PMB was bevriend met de beeldhouwster Clara Wetshoff, de vrouw van Rilke. Zij woonden ook in Worpswede, waar PMB samenleefde met de oudere en klassiek schiderende Otto Modersohn, die de drang om tot viermaal toe in Parijs te gaan leren en schilderen niet begreep.
In Parijs leerde ze diverse schilders kennen, waarvan ze vooral Cézanne bewonderde, een bewondering die opvalt in haar stillevens.
In het lijvige "Moderne Kunst" o.r.v. David Britt (1994) tref ik haar naam niet aan.
Ik sla het "Talente" Berlijn !921 open van Karl Scheffler. Er staan zo'n twinteg schilders vernoemd. De meesten zijn ook nu nog bekend zoals Kirchner, Pechstein, Kokoschka en Munch, namen verbonden aan schildersgroepen als Die Brücke"en "Der Blaue Reiter".
Het derde boek dat ik uit mijn kast neem is "Deutscher Expressionismu 1905 - 1920"o.r.v. Paul Vogt. uit 1980, "erweiterte deutsche Ausgabe des Katalogus in New Yorl und San Francisco 1980/81. Daarin worden vier groepen besproken: Die Norddeutsche, Die Brücke, Der Blaue Reiter en Groszsdt-Expressionismus.
Bij de Norddeutschen naast Christian Rohlfs en Emil Nolde Paula Modersohn-Becker."
Waardering:
"Paula Modersohn-Becker hat ein unverwchselbares Werk hintergelassen, das eine bewundernserte innere Gesschlossenheit aufweiszt und trotz ihres Frühen Todes als wahrhaft vollendet gelten darf. "
Dat laatste lijkt me een slag in de lucht, de waardering ver voor Darrieussecq..
Enkele dagen na de geboorte van haar dochter Mathilde overlijdt PMB aan de gevolgen van een longembolie. Zij was 31 jaar. Haar dochter Mathilde zal 91 worden.
In 1978 schenkt Mathilde 50 schilderijen en 500 tekeningen aan de PMB Stiftung.
*) D.E. staat voor Duits Expressionisme
Geen opmerkingen:
Een reactie posten