Kerst 2022

Vanaf het overlijden van Femke in 0ktober 2018 vieren we met Thomas, Luca en Noa Kerst.

Om vier uur surprises en cadeaus, daarna rond een uur of zeven samen eten.

Na drie jaar is dit gezelschap van vijf met Sophie en Luna uitgebreid naar zeven.

Bij binnenkomst geeft Luna me een ei van papier-maché in een rieten mandje.. 

Wij zijn immers opa en oma kip.

Ik leid Luna naar de kerstboom met daarbij de diverse Lemax huisjes en toestelletjes.

Voor het eerst sinds jaren opgesteld, want pubers talen hier niet meer naar. 

Luca maakt met zijn telefoon het onderstaande filmpje

Rond vijven startten we met de cadeaus.

Luca en Noa hebben inmiddels de kunst ontwikkeld om volwaardig mee te doen, wat inhoudt dat hun gedichten rijmen, de surprises inhoud hebben, iets benoemen van de persoon en onderhoudend voor de anderen.

De avond heeft van vijf tot elf geduurd, inclusief  de traditionele gourmet.

Het is onmogelijk om volledig verslag te doen evenmin als het uitlichten van high lights.

Ik kies ervoor om de surprise van Luca voor mij te belichten.

De rode draad vormde mijn in de ogen van Luca precisie bij het klussen. Eerst uittekenen, uitmeten en passen en dan pas de boor erin. Te traag, overbodig ook, vindt Luca, die liever op gevoel en intuïtie werkt.

Het bewijs voor zijn gelijk is dat hij allang een buurtbibliotheek heeft gemaakt, terwijl ik me nog in de ontwerpfase bevind.

 Het plezier van de gever spat er vanaf.

 

In het kastje bevinden zich allerhande boekjes, waarvan er een de quizvragen bevatten.

De quizvragen hebben allemaal betrekking op literatuur en dat voor een jongen die vorig jaar nog een uitgesproken hekel aan lezen had!

De quizvragen leiden uiteindelijk naar het woord 'meetlint' een attribuut dat in Luca's gereedschapskist vooralsnog ontbreekt.

Enfin, bij het meetlint behoort een klein glazen potje, waarin staat dat in de blauwe slaapkamer eenzelfde potje staat. 

Dat moet ik zoeken.

De anderen weten wat dit betekent en nemen een drankpauze, terwijl ik 12 potjes vind her en der verspreid door het hele huis, wat uiteindelijk leidt naar een gigantische kist buiten bij de vijver, die met geen gereedschap netjes kan worden geopend.

Dat bezorgt Luca wel het meeste plezier: dat ik met al mijn zorgvuldigheid uitkom bij zijn lievelingsgereedschap, de koevoet en de breekhamer. 

Voor mij was het een verrassing dat één van de cadeaus in de kist een door hemzelf uitgekozen boek was, dat ik als ik zoals in vorige jaren met een gekregen boekenbon zou aanschaffen.

'Nazimiljardairs' van David de Jong, had hij van de tafel met zo'n veertig nieuwe titels, die de plaatselijke boekhandelaar had uitgestald wel de mooiste, die zijn opa zou aanspreken, had hij desgevraagd toegelicht. 

Wat een toewijding!

Het laatste cadeau van de avond is volgens traditie voor iedereen een oude jaarslot met vooraf de opdracht dat iedereen op een geeltje aangeeft  'Wat te doen met één miljoen?'

Ik spaar al jaren deze geeltjes.

Het vormt een zich in de loop der jaren ontwikkelende schat van verlangens.

Na 1 januari weet iedereen dat het leukste van het verlangen, het verlangen zelf is geweest.     

Hoeveel walging kunnen we hebben?

Rutger Bregman adviseert ons in zijn bestseller De meeste mensen deugen om niet teveel het nieuws te volgen.

Je wordt er beslist niet ongelukkiger door en in zijn stelling over deugende mensen kun je dan gemakkelijker geloven.

Zoiets als de struisvogel adviseren zijn kop in het zand te houden wil hij zijn geloof dat zand merendeels rood is, vasthouden.

Ik ben nieuwsverslaafd.

Desondanks geloof ik dat de meeste mensen en voel ik me gelukkig.

Maar af en toe wordt mijn vrolijk optimisme hevig op de proef gesteld.

Minstens een keer per week en afgelopen week zelfs twee kaar.

Hoeveel kan een mens verdragen?

'Hevig op de proef gesteld', wanneer je mentale kotsneigingen moet onderdrukken, wanneer je beseft dat jouw vrolijk optimisme een overlevingsstrategie is, een pantser dat je nu wel moet laten zakken.

(om te vergroten: muisklikken op het plaatje)

De overspannen fantasie van een langs het raam lopend stel, dat in het knuffelen van vader en dochter een pervers vrijen zien en dat melden bij de politie. 

Het kwam in hun botte hersens blijkbaar niet op dat wanneer een vader dat zou doen, hij niet de gordijnen open laat voor voorbij sluipende hulp-zedenpolitie.

'De vader zei dat zijn wereld was ingestort na de onterechte beschuldiging.'

De vader moet bij de rechter een levenslang straatverbod voor het stel eisen, hun woke-gedrag veroorzaakt walging bij onschuldige optimistische lezers.

En het tweede walgmoment van de week.

De FIFA die de video van Zelinski weigert te tonen op het einde van het beladen voetbaltoernooi  waarin hij oproept tot een wereldwijde vredeconferentie, een  soort Volkenbondje 2.0, want - daar heb je hem weer- voetbal moet niet aan politiek worden gekoppeld.

Wat een hypocrisie!

Bij het begin van datzelfde toernooi plaatste de baas van dezelfde FIFA,  de Heer gladjanus Infantino wel zijn oproep om tijdens de duur van het toernooi een staakt het vuren uit te roepen in de oorlog in Oekraïne.

De Infantilo. 

We beginnen aan een nieuwe week, op naar Kerst.

Misschien wordt het een week zonder walging, een week van Hoop dat ooit de meeste mensen mogen deugen. 

  

Wereldlichtjesdag

Gisteren was het wereldlichtjesdag.

Op die dag, de tweede zondag in december, in de avond, worden kaarsjes of waxinelichtjes aangestoken ter nagedachtenis van overleden kinderen. 

We mochten erbij zijn.

Luna ons aangewaaide bonuskleinkind vierde haar derde verjaardag.

Haar tweelingbroertje is dus drie jaar gelden overleden..

Een dag zijn, altijd een dag zijn, van tegen elkaar ketsende emoties.

De genodigden staken een voor een een waxinelichtje aan, die in een hartvorm waren geformeerd in de binnentuin van de opa en oma.

Er zijn prachtige foto's van prachtige momenten, die misschien ooit in deze stille, lege tekst gepost zullen worden.

Momenten, die draaglijker worden omdat je ze in gezamenlijkheid doormaakt

 

STED

Tot afgelopen weekend wist ik niet waarvoor het stond. 

STED.

Sterven door het niet meer eten en drinken.

Een zelf verkozen dood.

Tot afgelopen weekend had ik hierover steeds op dezelfde wijze over nagedacht.

Ik kende vele vormen van zelfdoding.

Verdeeld over twee categorieën: met behulp van de geneeskunde of zonder die hulp.

De eerste categorie, zij, die hun doodswens vervuld zien door artsen die opgeleid zijn om mensen te genezen, worden zeer nauwkeurig gescreend.

Is er sprake van ondraaglijk lijden, fysiek en/of psychisch?

Indien de artsen de wens ondersteunen, volgen verschillende methoden.

Van de tweede categorie kende ik de laatste tijd enkele voorbeelden.

Er waren verschillende manieren, de plekken waren privé of in de publieke ruimte.

Meestal schokkend voor de omgeving, vaak inhumaan.

Daar is nu de derde weg bijgekomen.

STED wordt gepresenteerd als humane suïcide zonder oordeel van een ander.

Medische begeleiding is nodig in de vorm van slaapmiddel of pijnbestrijding.

Als voorwaarde geldt in absolute zin, dat de drager van de doodswens overtuigd is van het recht op zelfbeschikking. 

Hij/Zij/Het is eigenaar van het lichaam en kan daarover als enige beschikken.

De ander heeft daarover niets te zeggen, hoewel begrip support genereert. 

(Hier betreed ik even het persoonlijke en stel me de vraag of ik in volle overtuiging en volmondig de zelfbeschikking aanhang. Ik twijfel, ik mis de binding met de wereld, mijn omgeving, mijn naasten. Ik mis hun stem.)

Het besluit is genomen, de omgeving in kennis gesteld.

Je weet dat de STED je gemiddeld veertien dagen kost om vol te houden dat je de juiste beslissing hebt genomen en dat je volhoudt, ondanks dat - ik weet dit nu -  in je mond het gevoel van een uitslaande brand plaatsvindt, het blussen met het minimum van vocht mag plaatsvinden -..

De omgeving die tenslotte met verdriet en met berusting en wellicht opluchting het einde constateert, een mengeling van emoties om gek van te worden, die het zinloos weet om zich nog bezig te houden met de vraag of ooit, ergens de doodswens gepareerd had kunnen worden.

(Toen ik enige jaren geleden in deze blog mijn houding in de toenmalige filosofische discours van de Levenskunst uit probeerde te drukken en te dragen heb ik aantal mailwisselingen gehad. 

Zij begreep die Levenskunst niet, betwijfelde het ware bestaan ervan. 

En ik begreep niet dat er iemand bestond die zoiets denken, beleven kon. 

Ik besefte dat het zou leiden tot een tegendraadse Socratische vragerij, tot een niet tot elkaar komende discussie en ik ben na twee mailtjes gestopt)

Na STED zijn er achterblijvers.

Ze weten nu wat STED is en inhoudt

Ze hopen dat het leven hen gunstig gestemd zal zijn en dat hun dood er is voor hun doodswens. 

12 procent

Matthijs van Nieuwkerk

Nederland- Ecuador

bombardementen op Cherson

Stikstofcrisis

brand asielopvang Someren

slavernijexcuus

belagen kick-out Zwarte Piet 

Klimaattop

maar ook

12 procent

Een niet limitatieve lijst van mogelijke thema's uit afgelopen week.

Veel slecht nieuws zoals gewoonlijk met duidelijk een positieve uitspringer: de 12 procent waarmee het APB de pensioenen gaat verhogen.

Kun je daar een blog aan wijden?

"Eind 2008 ging ik met pensioen. Vanaf die tijd werd mijn pensioen niet geïndexeerd. Meer dan 20 procent inflatie werd niet gecorrigeerd. Wat een treurigheid. En nou moet ik natuurlijk gaan juichen met die 12 %.."

"Er is een pensioenfonds dat 14 % verhoogt."

"Ze zeggen dat het crisis is. We beurden 190 euro compensatie energiekosten in november. In december gebeurt dat nogmaals, terwijl we een vast contract hebben. De AOW gaat 10 % omhoog en nu komt er nog 12 % pensioenverhoging bovenop. Kan dat allemaal?" 

Drie reacties met alle drie een zure laag.

Zo schrijven is gemakkelijker dan een hieperdepiep tekst. 

Dus maar een ander, een waar mopperthema kiezen?   

Over (de) oorlog

Ik begin aan deze tekst exact op het moment dat de grote van Gaal show in Qatar begint met de aftrap van de voetbalwedstrijd  Nederland - Senegal.

Ik toon me een protest niet-kijker, vind voetbal in een verzengend hete zandbak, beheerd door oerconservatieve hyper-kapitalisten met erbarmelijke omstandigheden voor gastarbeiders, maar  niks. 

Maar meer dan principieel  niet-kijker, ben ik een pragmatische opportunist.

Een gehele wedstrijd kijken is mij een te grote opgave, als ik weet dat van de drie tot vijf hoogtepunten, die een wedstrijd meestal kent een samenvatting volgt.

Bij een samenvatting zal ik niet wegkijken.

Afgelopen week twee stukken gelezen over oorlog, de oorlog.

Allereerst een interview met Radek Sikorski, sinds 2019 Pools Europarlementariër, oud minister van Defensie en daarna van Buitenlandse Zaken van Polen.

Het artikel stond in de Knack van 26 oktober.

De geïnterviewde is kraakhelder in zijn analyse. 

De oorlog in Oekraïne is een imperialistische oorlog van Rusland, bedoeld om het vergroten van de macht in de regio en de wereld.

Zijn feitenkennis is groot.

Twee quotes:

"Als we er niet in slagen om in te staan voor onze eigen veiligheid, zullen we bij elke Amerikaanse verkiezing in angst leven."

"De wereld heeft geen gebrek aan pocket-Chamberlains die bereid zijn om andermans vrijheid in te ruilen voor hun eigen gemoedsrust."

Op de vraag  "Het zal niet meevallen om Russische leiders te vinden die niet-imperialistisch zijn" antwoordt hij: "Ze bestaan: Michaël Chodorowski, Garri Kasparov, Vladimir Kara-Murza, Aleksej Navalny."

Helaas zit daar geen vrouw bij.

Op de slotvraag of hij nog de ambitie heeft om secretaris-generaal van de Navo te worden zegt hij te denken dat dit een vrouw zal zijn. "En dat is hoog tijd."

Het tweede stuk is het 32 pagina tellende essay van Rob Riemen, bedoeld als inleiding op de Nexus-conferentie 'The war en the Future' van afgelopen zaterdag.

De tekst is van maart 2022, dus na de inval van Rusland.

Toch verwijst de tekst niet naar die oorlog, maar naar oorlog ofwel wat moeten we met hand en tand verdedigen?

Voor welke waarde staan we?

De auteur gebruikt veel vragen in zijn tekst, maar zijn stellingname is duidelijk: We moeten staan voor de democratisch waarden.

Is het toeval, dat hij in zijn historisch-filosofische verkenning 18 november 2017 aanhaalt: de Nexus-conferentie 'The last Revolution' ( een verwijzing naar de idee van Trotski dat de Russische Revolutie, die honderd jaar eerder plaatsvond, de laatste zou zijn.) die een podium gaf aan Aleksandr Doegin, de Poetin-fluisteraar, wiens dochter enige maanden geleden door een autobom werd gedood? 

In de tekst die Doegin uitsprak klinken al de bombardementen op Oekraïne.

Op de laatste rij van sprekers staat Radek Sikorski. Hij zal deelnemen aan het rondetafelgesprek in de ochtend. 

In het overzicht van sprekers vind ik geen reactionaire sprekers als Doegin.

De twee teksten van deze week vormen een tweeluik. 

De eerste analyseert de vijand, die aanvalt, de tweede analyseert het Westen, de verdediger.

Ik zie uit naar het verslag van de conferentie: het Nexus-tijdschrift 92, dat in het voorjaar van 2023 zal verschijnen.

 

Cognitieve dissonantie

"Cognitieve dissonantie is de onaangename spanning die iemand ervaart bij tegenstrijdige overtuigingen, ideeën of opvattingen in strijd met de eigen overtuiging."

 

Je hoort ze steeds vaker.

De recht-praters.

Weten dat hun gedrag, keuze, gedachte onjuist is, maar die rechtpraten.

Daartegenover zie je ze steeds minder.

De dwarsliggers die daar tegenin gaan.

Want zij vinden, alle denken is immers vrij.

Moet kunnen, zwarte pieten, toch?

En ik vlieg elke winter naar een lekker warm land.

Wat is er mis met het dagelijkse biefstukje?

Beschamend is de teruggetrokken houding van de dwarsligger.

Door zijn zwijgen, zijn tolereren houdt hij de rechtprater voor de gek.

Alsof hij zijn rechtpraten, in lijn praten, krompraten niet doorziet. 

Het heeft weinig zin, zegt de dwarsligger.

Wordt hij plotseling zijn eigen rechtprater?

Hij heeft gewoon geen zin in trammelant.

Afgelopen week een feestje.

Met oudjes die naar een appartement verhuisd zijn.

Die vanuit het niets beginnen over het ellendige wonen in een huis met een tuin.

Neem henzelf, zomaar 5 weken op vakantie, terwijl de tuinbezitter geen week weg kan.

En dan die kleine ruimte, zo overzichtelijk, nooit meer iets kwijt zoals vroeger.

We hadden het veel eerder moeten doen!

Na 5 weken hebben ze dat jaar nog 47 weken om door hun raam op drie hoog naar het voortkruipende verkeer te kijken..

Als ze spijt hebben moeten ze zichzelf troosten en zich gelukkig beweren.

Maar laat ze weten dat dit soort redeneringen al jaren in de psychologie bekend staat als cognitieve dissonantie.

Iedereen heeft recht op zijn kronkel.

M.

Ik lees "M. De man van voorzienigheid",  het tweede deel van Antonio Scurati's  drieluik over het leven van Musssolini.

Nee, het is geen biografie, maar een roman.

Als het een biografie zou zijn dan zou het de biografie van de opkomst van het fascisme zijn. 

M. Staat weliswaar centraal, maar de gehele beweging wordt door de auteur benaderd.

 

Elk hoofdstuk eindigt met de weergave van de bronnen, waaruit geput is.

Als het een roman is - en zo presenteert de auteur het - dan is het er een die een grote mate van non-fictie behelst. 

Het eerste deel "M. De zoon van de eeuw" speelt zich af vanaf 1919 tot en met 1924, de opkomst van het fascisme met de aanhoudende knokpartijen, de mars op Rome in oktober 1922 *) en de moorden onder andere op de sociaal-democratische leider Matteotti.

Het tweede deel behandelt de jaren 1925 tot en met 1932 met onder andere de afbraak van de democratie en de oorlog in Libië.

Het derde deel dat nog moet verschijnen zal de periode 1933-1945.

"M. De man van de voorzienigheid"  is evenals het eerste deel, een geweldig boek. De auteur zit zijn personages gruwelijk dicht op de huid, vaak kruipt hij erin. 

Hij laat zien welke gedachten en overwegingen bij het grootste schorriemorrie hun gruweldaden laten  verantwoorden en verzachten.

Op pagina 456 - ja het zijn dikke pillen - verwoordt de Duce glashelder hoe de fascistische dictatuur zich verklaard

.

Maar deze blog wil geen (afstandelijke) boekbesprekingen geven.

Deze blog gaat om reflectie op wat ik wekelijks, in mijn verloop van het leven meemaak .

De kwestie van de week:

Vanwaar mijn fascinatie voor Mussolini en andere dictators?

Dictatuur is niet iets van het verleden evenals het fascisme. 

Denk aan de revelatie van het fascisme in Italië met de verkiezing van Meloni, de opwaardering van Stalin in Rusland, de derde termijn van Xi,  het nipte verlies van Bolsenaro.

Dictatuur is een permanente kwestie.

Meer dan dat grondt mijn fascinatie echter in de absolute gehoorzaamheid aan de autoriteit, de relatie tussen de dictator en zijn onderdrukten.

Ik realiseer me dat ik in het verleden vaak moeite had met de autoriteit an-sich, het beroep op gehoorzaamheid vanwege enkel de rol, de functie of de graad. 

Een autoriteit moet zich bij voortduring kunnen verantwoorden ook in zijn autoriteit, vond en vind ik. 

Faalt hij daarin en moet hij terugvallen op eisen van gehoorzaamheid of onderdrukking, dan kon hij rekenen op verzet.

Ik heb zo geprobeerd een democratische opvoeder, leraar en leidinggevende te zijn en mijn autoriteit daarin steeds te legitimeren.

Eén van de meest grievende opmerkingen die ik ooit als beginnend leidinggevende naar mijn hoofd geslingerd kreeg was, nadat ik verklaard had medezeggenschap een absolute voorwaarde voor een goed functionerende organisatie vond, dat dit een bewijs was dat ik mezelf  als autoriteit niet vertrouwde.

Ik had toen geen weerwoord, ik begreep niet uit welke krocht zo'n kronkel kon komen.

Mijn antwoord lag later, in mijn verantwoording voor mijn handelen, gevraagd of ongevraagd.

Wellicht sluimert mijn fascinatie in het gelukkig ongekende, in de gruwel voor de slavernij.

*)  

Zie De Groene van afgelopen week, waarin in het kader van de IDFA de documentaire 'The March on Rome' van Mark Cousins wordt besproken. Mussolini nam helemaal niet aan die Mars deel, zoals zijn propaganda wel suggereert. 

M. was al vroeg bewust van de kracht en de manipulatie van het beeld.

 

 

Het doel en het middel

Afgelopen dagen was het weer eens raak met de argumentatie dat het doel het middel - de middelen -heiligt.

Het doel: aandacht voor het klimaat; het middel het besmeuren van een schilderij met ketchup.

De gekozen schilderijen waren weliswaar voorzien van veiligheidsglas, maar wat als door een glasbreuk het blauwe sjaaltje met een rode ketchupvlek bezoedeld zou raken of een zonnebloem met een rode spetter.

De boerenprotesten van enkele weken geleden bespeelden ook grove middelen, die het zicht op hun doel naar de achtergrond schoof, iets wat de klimaatactivisten ook op het spel dreigen te zetten.

De gedupeerde: "We hebben begrip voor hun doel, maar...."

De activist: "Het gaat ons om de aandacht..."

We begrijpen de activist, maar zou hij er niet beter aan doen om bij voorbeeld het bushokje op de dorpsstraat als doelwit te nemen?

De klimaatstrateeg zal in de lach schieten bij deze suggestie. 

Hier komt geen pers op af, zal hij ons inwrijven. 

Want zo gaat dat bij onze acties, zal hij ons weten te vertellen, we lichten ruim tevoren de pers in. Als eerste de NOS,  RTL4  Talpa en Veronica. 

We zorgen dat ze allemaal een mooi standpunt in kunnen nemen.

Het afbreukrisico, het sympathieverlies zal hij verantwoorden door te spreken over wanhoop en één voor twaalf.  

Eventueel zal hij begrip tonen over de afschuw voor het gekozen middel, maar het doel verklaart, ja heiligt het middel.

Behalve de morele verontwaardiging zou er op dit soort acties een grondige effectiviteitsonderzoek moeten volgen.

Hoeveel boringen heeft actie van Amnesty International van enkele jaren geleden weten te voorkomen met hun spectaculaire vastketenen aan boorplatforms? 

En hoeveel sympathie verlies hebben ze daarbij geleden? 

Zojuist meldde het acht-uur journaal een nieuw doel - middel reactie.

Laat ik beginnen met het middel: Rusland zegt het Akkoord van de graandeal met de VN inzake Oekraïne op. 

Rusland zegt dat het doel een vergelding is van een Oekraïense drone-aanval op marineschepen in Sebastopol.

Commentatoren spreken liever over een aanleiding en niet over een doel.

Het doel is destabilisering, het bedrijven van Geo-politiek met als gevolg een tekort en het duurder worden van graanproducten.

Dat toont de kwetsbaarheid van het doel-middel denken. 

Het middel wordt het nieuwe doel met een nieuw middel, dat op haar beurt weer tot doel verheven wordt. 

Zoals het gevolg tot een nieuw oorzaak evolueert.

    

Jeroen Mettes plantsoen

19 Oktober 2017 postte ik mijn eerste blog over Jeroen Mettes, de in Valkenswaard opgegroeide dichter (1978 - 2006), een tekst, die eindigde met "Ik wil de familie benaderen om te vragen of ze het op prijs stellen dat naar Jeroen Mettes een verwijzing wordt gedaan bijvoorbeeld in een straat, pad of plantsoen."

Hierop reageerde ruim een jaar later een oom van Jeroen, Piet Mettes, met een brief, waarin hij meldde, dat de familie een verzoek aan de gemeente om een naamverwijzing op prijs zou stellen. 

In het contact dat daarna ontstond begreep ik waarom zijn reactie enige tijd had gevergd.

Er bestond twijfel of de dode dichter op dergelijke hommage stond te wachten.

Dezelfde week diende ik het verzoek in met de nodige argumentatie vergezeld van de cassette met het gedicht N30 en Weerstandsbeleid, uitgave van de Wereldbibliotheek. 1)

Afgelopen donderdag was het zover; corona en commissies hadden blijkbaar veel tijd gevraagd. 

Het plantsoen voor het appartementencomplex, waar Jeroen was opgegroeid, zou voortaan zijn naam dragen.

De onthulling werd gedaan door de ooms Piet en Rinus in het bijzijn van burgemeester Ederveen.

En het moet worden gezegd, het is een mooi bord met een mooie adequate tekst.

De onthulling was voorafgegaan door een bijzonder mooie toespraak van professor Frans-Willem Korsten, de promotor van Jeroen uit Leiden.

Met zijn toestemming citeer ik hieronder een deel van zijn tekst.

"Hij had een hekel aan een harmonieuze gemeenschap omdat hij wist dat zo'n gemeenschap enkel kan bestaan door een of ander vaderfiguur die niet tegen tegenspraak kan. Jeroens werk belichaamt tegenspraak. Wie via dit werk bij elkaar komt, als een gemeenschap, komt dus bij elkaar in tegenspraak. We zijn het niet eens, nooit, of slechts heel tijdelijk. Dat is de werkelijke vrijheid, de moeilijke, eerlijke vrijheid waarvoor we kunnen kiezen. Indien het werk van Mettes confronteert - en tot de dag van vandaag is dat het geval - dan is dat uiteindelijk een uitnodiging tot bevrijdende tegenspraak.

Het is dus het werk waar het om gaat, en dat is sinds Jeroens dood op reis. En zo is de naam van Jeroen Mettes ook op reis gegaan, en hier geland, op een bord."

Noot 1)

De twee delen uit 2011 zijn uitverkocht. Jill van Grinsven - Gerrit Rietveld Academie - maakte twee hilarische films over een wanhopige zoektocht naar werk van Jeroen Mettes, te vinden op You Tube.

Frans-Willem Korsten zei te ijveren voor een digitale versie op internet bij voorbeeld via DBNL, Digitale Bibliotheek voor de Nederlandse Letteren.

2)

Er is veel over Mettes' werk gepubliceerd. Zie voor een overzicht mijn blog van woensdag 24 april 2019 'Jeroen Mettes - oom Piet'.

Vorig jaar verscheen in de SEL-reeks  'Vluchtlijnen van de poëzie. Over het werk van Jeroen Mettes'  Academia Press.

  

   

Vier jaar later

Afgelopen zondag, 16 oktober 2022, was het vier jaar geleden.

Het weer nog mooier dan toen, het kwik op deze herfstdag passeerde met gemak de 20 graden.

Toen zaten we ook buiten met de ouders van Femke, met Thomas, Luca en Noa, haar broer Menno met zijn gezin  met het verpletterende besef, dat Femke nooit meer fysiek in ons midden zou zijn.

Afgelopen zondag naar Roesdael gereden, waar haar urn begraven ligt onder de door Thomas en de kinderen  gemozaïekte steen; een groot rood hart met haar naam, een variant van het motto op mijn ouders' grafsteen : Laat dit mijn laatste woord zijn "Ik geloof in  de liefde". 

Er liggen bloemen op de steen, sporen van eerdere bezoekers die dag.

Riny en ik zijn hier nu alleen.

We gaan zitten op de bank, die we onlangs hier hebben neergezet, de bank uit de tuin van haar ouders, die hun huis twee weken geleden hebben verkocht.

Het licht is fel, mijn heldere lenzen prikken terwijl ik tegen de zon inkijk. 

Ik kijk stroomafwaarts het stroompje de Rozep af, het eeuwige uitzicht van onze schoondochter.

Riny maakt met haar telefoon een foto, die ze naar me doorstuurt.

Het is nagenoeg hetzelfde beeld als dat van de door Femke gemaakte foto in 2016.

We waren voor het eerst op Roesdael. 

Thomas en Femke hadden even ervoor dit landje gekocht.

Hier zou ze begraven willen worden, met dit uitzicht.

Zoals zoveel had ze geregeld voor na haar dood.

Er lijkt niets veranderd.

Het water staat iets lager dan toen in 2016; ik herinner me dezelfde stilte.

Mijn herinneringen zijn een hinkstapsprong.

Ik denk aan 18 oktober 2018 en de dag erna, stap over naar mijn herinnering aan de vrouw die ze was om vervolgens de sprong te maken naar de laatste vier jaar, de tijd zonder Femke.

'Je zult het leven moeten nemen zoals het zich voordoet, met alle voorspoed en tegenslag. Amor fati.

Ik heb een leven geleefd waar andere 80 jaar over doen'. 

Dat zijn haar woorden, ongeveer haar woorden, toen daar in Heeg, Friesland. 

Het is augustus 2016. 

We zijn voor enkele dagen op de camping waar zij met hun gepimpte caravannetje staan en wij voor het eerst met haar praten over haar onomkoombaar einde.

Luca en Noa leren daar zeilen.

'Zo dat heb ik ze tenminste ook nog mee kunnen geven.'

Nuchter en troostend.

 

Achteraf praten of vooraf stelling nemen

Het woord kernoorlog wordt steeds vaker gehoord.

P. - de kat die zichzelf in het nauw heeft gejaagd - dreigt ermee. 

Biden waarschuwt hem ervoor.

Bij Jan met de pet - een gewone, niet militaire pet - dringt het ook door. Hij zoekt het woord Armageddon op.

De Westerse landen blijven een gesloten front, eensgezinder dan ooit.

De bekende eenheid bij één gezamenlijke vijand.

En dat terwijl er legio argumenten zijn om scheurtjes te doen ontstaan.

Daar komt er sinds kort een bij: chantage.

In de aanloop nar het referendum over het Associatie Verdrag van 6 april 2016 werden veel discussies gevoerd.

'Geen Peil' de aanvrager van het raadgevend referendum schudde bakken argumenten om tegen te stemmen.

Ik herinner me een hopeloze discussie met een niet nader te noemen toch hoger opgeleide persoon.

Hij leek zich te verschuilen achter een onversneden pacifisme - of was het een onaantastbare neutraliteit, gevoed door angst?

We moesten ons nergens mee bemoeien, want de geschiedenis had ons toch geleerd dat buitenlandse bemoeienis altijd tot ellende had geleid.

Elk voorbeeld dat ik aanhaalde, haalde hij eronderuit. 

Hij stond sterk juist omdat het nooit bewezen kon worden.

62% stemde tegen een Europese economische en politieke toenadering van Oekraïne.

Het heeft me geleerd dat 'What if'' beschouwingen niet zo zinvol zijn. 

Maar wat zou er nu anders zijn als het Westen tegen eerdere imperialistische agressie van Rusland een fellere afkeuring en stevige sancties had laten horen bij de tweede Tsetjeense oorlog  beginnend in 1999, die de loper voor P. bij Jeltsin heeft uitgerold, bij de invasie van Georgië in 2008, de buitensporige interventie in Syrië en de annexatie van de Krim in 2014?

Had P. dan met evenveel vertrouwen Oekraïne binnengevallen?

Nu zwijgen betekent zeker de val van de Baltische Staten.

Met instemming, hoe wrang ook, las ik het voorwoord van de laatste editie van De Groene (6 oktober 2022. De tekst van Rutger van der Hoeven is geschreven vanuit een stellingname, die niets van een struisvogel heeft maar dapperheid toont, omdat het ergens voor staat.

(Om te vergroten op het beeld klikken)

 

Van draagbalken naar loungebank

Bij de renovatie van hun vloer beneden waarbij de kruipruimte zou worden dichtgestort, zouden draagbalken van 16 bij 6,5 cm vrijkomen.

Of ik daar iets mee kon of was het beter om die te laten afvoeren, had Thomas me gevraagd.

Hij kent mij natuurlijk langer dan vandaag, dus het antwoord liet zich raden.

"Nooit iets wegdoen, zeker geen hout!"

Zo heb ik me enkele weken terug een dag bezig gehouden met het ontdoen van de balken van de  honderden spijkers waarmee de eiken vloerdelen aan de balken waren vastgespijkerd.

Recyclen kost tijd.

Er waren drie ideeën, opties.

Noa: het uitbreiden van haar paardenstal.

Cor: een overkapping voor de  aanhanger op Roesdael, hun bosperceel - waar de as van Femke ligt - .

Thomas en Luca : een buitenloungebank.

Het werd optie drie.

Of ik een ontwerp kon maken.

Geen opmerking dan dat het een loungebank moest worden en geen lounch noch louche bank.

Of ik dat ontwerp kon uitvoeren.

Ik stuurde het ontwerp door naar mijn broer Jan, die alles kan, zeker met hout. 

Hij heeft van zijn garage een timmerwerkplaats gemaakt.

Alles draait om de vijf frames, die de zitting en de rug op 100 graden dragen.

Of hij me wilde helpen bij de montage van de vijf frames.

Ik ken mijn broer langer dan vandaag.

Zaterdag met de vijf frames naar Oisterwijk getogen, waar Luca me zou helpen bij de verdere montage.

Wat is er mooier voor een opa dan met zijn 16 jarige stoere en sterke kleinzoon zo'n bank in elkaar te zetten?

Hieronder beelden van het proces en het resultaat.

De foto's zijn door Luca gemaakt. De laatste door Thomas.

 

 

 

Komende zaterdag beitsen we de bank en worden er de kussens ingelegd, waarna inwijding met BBQ.

Het ontwerp is met deze blog vrijgegeven.

Met het anti-Kondo advies: 

Gooi nooit iets (te snel) weg

Zelfdoding

 

Afgelopen week geconfronteerd met twee zelfdodingen, waarmee ik bedoel dat de twee mensen die afgelopen week besloten om een einde aan hun leven te maken, ik gekend heb.

Tot dan toe waren me slechts enkelen mij bekend, die tot deze ultieme daad waren overgegaan.

In het eerste jaar dat ik werkte als onderwijzer op een L.O.M. school, benam de schoolpsycholoog zich van het leven. 

Zij liet haar omvangrijke bibliotheek achter in de personeelskamer.

Haar eruditie en belezenheid hadden haar niet weerhouden van haar voornemen,

Jaren later begeleidde ik een projectgroep Zelfdoding en moest ik met mijn studenten Jeugdwelzijnswerk - enkelen daartoe gemotiveerd door ervaring uit hun directe omgeving - me verdiepen in de literatuur over dit onderwerp zoals "Zelfmoord en poging tot zelfmoord" door Erwin Stengel en "Over suïcide" van René Diekstra.

Het was in die tijd dat ik hoorde over de zelfdoding van een oud collega, nadat ze erachter was gekomen dat haar man een verhouding met haar zus had. 

Zij had een voor haar ondraaglijke aanleiding om niet ver met haar leven te gaan.

Het meest direct met de gevolgen van een zelfdoding maakte ik een maand nadat ik was begonnen in mijn nieuwe functie als directeur van de Pabo in april 1998 mee. 

Een bijzonder populaire leraar had zich in zijn schuur opgehangen.

Na dit verschrikkelijke nieuws verzamelden de leerlingen zich in de aula, waar ik ze - voor het eerst - zou toespreken. 

Een smartelijker stilte dan toen heb ik niet meegemaakt. Ik moest wel zeggen dat als W. zich bewust was geweest van dit gezamenlijke verdriet hij zijn daad misschien niet had uitgevoerd.   

Het was een valse zin, dat was ik me ervan bewust dat de zelfdoder  alleen met zijn eigen wanhoop is  behept. 

10 tot 20 mensen op de 100.000 plegen zelfdoding.

Dat getal is tamelijk stabiel.

Twee in een week in mijn omgeving is uitzonderlijk veel.

Het confronteert de familie en vrienden met veelal niet te beantwoorden vragen zoals, was het een handeling van plotselinge paniek of een al lang gekoesterde wens, hadden we het kunnen voorzien, kunnen voorkomen, zijn we schuldig et cetera.

Als het leven zinloos is, lijkt de conclusie om het dan maar te beëindigen een voor de hand liggende. 

Maar wie niet tot die daad overgaat zal overtuigt zijn dat het leven zin heeft.

Die leven het leven in de lengte zoals die hen gegeven is.

      

Het vullen van de houtvoorraad

Zonder zich daarvan bewust te zijn, veroorzaakt Poetin een dreigend conflict namelijk die onder de houtmannen 

Terwijl Westerse regeringen bezig zijn met het vullen van hun gasopslag, zal in de komende herfst de slag om het hout worden opgevoerd onder de haard- en kachelstokers.

Parallel aan de gasprijzen, stijgt de houtprijs.

Het zal steeds moeilijker worden om een afspraak te maken: kap-voor-hout, het omdoen van een boom en het hout gratis meenemen. 

Nadat we enkele jaren geleden de houtkachel vervingen door een sfeerhaard op gas - een besluit dat we achteraf enigszins betreuren - resteert enkel de open haard  om ons hout te stoken.

Het rendement van een open haard is gering, maar alle beetjes helpen in de strijd om het gasverbruik te verlagen, tenminste tot onder het gasplafond. 

Oorlogen scheppen nieuwe woorden.

Onze houthokken zijn goed gevuld.

Ik schat dat er zo'n 8 kuub droog, stookbaar eikenhout ligt, voldoende voor 4 normale winters.

Maar verwacht geen normale winter.

Hoop op een zachte winter.

Bid voor vrede 

Tot de nok gevuld

Een hamsteraar kent geen grenzen.

Ik schep ruimte voor nog meer hout en scharrel wat berkenhout bij elkaar.

Het ziet er schamel uit, er wacht me deze herfst een taak.

In de avonduren bereid ik de slag om het hout voor door me te laten inspireren door de Bijbel van de houtstoker

Hout, het nieuwe goud

Gras voor mijn voeten

Toen ik het bericht hoorde van het overlijden van de koningin van Brittannië wist ik dat ik hierover wilde schrijven en op welke wijze ik dat zou doen, namelijk over haar beeltenis op postzegels.

De volgende dag schreef de columnist van het E.D. Jos Kessels over...Jawel die prachtige zegels met haar portret, die kleuren...!

Alleen Riny had ik over mijn idee verteld. 

Ik zou wachten met het publiceren tot het weekend.

Wat te doen nu het gras voor mijn voeten is weggemaaid?

Wat te doen nu ik alleen maar plagiaat kan plegen?

Als ik erin volhard dan ben ik een kaper.

Haar doodsbericht bracht onmiddellijk de onderstaande beelden bij me boven.

De kroningszegels - Elisabeth werd in 1952 op  26 jarige leeftijd gekroond - inderdaad schitterend van kleur. Mij boeide vooral dat prachtige koppie, wat een knappe verschijning! 

Een koningin, die moeiteloos kon concurreren met filmsterren als Doris Day uit mijn verzameling kauwgumplaatjes. 

Ik was zes en stond aan het begin van mijn filatelieleven.

Samen met mijn broer Bert had ik een verzameling. 

We spaarden de gehele wereld. De zegels werden in een Schaubek-album ingeplakt.

Drie jaar later vond mijn moeder het verstandig om de verzameling door een van ons te laten voortzetten. 

De verloting won ik. Ik vermoed dat mijn moeder vals speelde.

Mijn passie voor zegels groeide. De plaatselijke postzegelhandelaar uit Roermond Piet Ramakers nam me in dienst als hulpje.

Hij leerde me te specialiseren.

Behalve Nederland ging ik Scandinavische zegels sparen, in het bijzonder die van Noorwegen.

De kans om die compleet te krijgen was groot. Bovendien waren ze betaalbaar.

Een zakelijk advies.

Britse zegels en die van de Commonwealth, met de beeltenis van Queen Elisabeth als een klein icoon  verschoven naar de achtergrond.

Mijn belangstelling voor het Britse koningshuis veranderde. 

Ook zij waren verwoede filatelisten, ze bezaten de zeldzaamste zegels zoals de blauwe Mauritius met de beeltenis van Queen Elisabeth 1, de duurste zegel ter wereld.

In de Katholieke Illustratie had ik een foto gezien van de jonge Elisabeth II, gebogen over een album.

Een vrouwelijke postzegelverzamelaar, een koningin bovendien, wat een mens was dat!

Ik ben geen royalist.

De soaps eromheen kunnen me nauwelijks bekoren.

Maar Elisabeth II had iets bijzonders.

Het begon met een lichte verliefdheid, daarna werd ze mijn verre verzamelmaatje en tot slot bewonderde ik haar in de film The Crown.

Hoe ze de boel bij elkaar probeerde te houden.

Toegewijd werd ze bijna elke necrologie genoemd.

Het kan niet anders, een filatelist is van nature toegewijd.

Bij het geringste zuchtje wind ligt de geordende boel door elkaar.   

Staaroperatie 2

Het is er toch van gekomen, een vervolg op staaroperatie 1.

Zonder bril zit ik nu achter mijn beeldscherm, dat me helderder dan ooit zicht biedt op mijn schrijfsels.

Vorige week was het linkeroog aan de beurt. 

De fobie was een beetje gedempt door de ervaring met het andere oog.

Nu druppel ik dagelijks beide ogen.

(Zie hieronder het druppelstation waar ik vier maal daags plaats neem.)

Er bestaat een kans dat iemand zoals ik, vervuld van angst deze pagina googelt op zoek naar informatie, die de fobie kan verminderen.

Wat niet helpt is: Het stelt niks voor.

Ook zal niet veel helpen dat het resultaat bij mij spectaculair is.

Misschien helpt het als je wijst op de ervaring en de deskundigheid van de arts.

Iets wat soms een beetje werkt bij vliegangst: de piloot let wel op, bij een ongeluk is hij ook het haasje, gaat echter niet op bij staaroperatie.

Weinig troostend was de waarheid als een koe:

De mens lijdt het meest

van het lijden dat hij vreest

Het was een constatering van de verpleegkundige, die me voorbereidde op de operatie.

Ze had gelijk, daarmee was alles gezegd.

Ik kon niet meer terug, ik zat in de stoel. 

Had het jaren weten uit te stellen.

Maar het was me duidelijk geworden.

Ik kan niet meer lezen zonder extra licht en een loep met het besef dat het alleen maar erger zou worden.

Dat was de laatste duw geweest.

Nu leef ik achteraf en schaam me een beetje voor mijn fobie, tegelijk een beetje trots dat ik toch op de stoel ging zitten. 

Maar bovenal blij met mijn sterk verbeterde visus.

Staaroperatie 1

De 1 in de titel mag geenszins suggereren dat er nog een column  'Staaroperatie 2' zal volgen. 

Het betekent enkel dat na de behandeling van het eerste oog een week later, komende week dus,  oog 2 aan de beurt is, in mijn geval het linker oog.

Maar laat ik bij het begin starten, de voorbereiding, de opmaat.

Van nagenoeg iedereen, die een staaroperatie  had ondergaan had ik dezelfde reactie gekregen: "Het stelt niks/weinig voor", een uitspraak die me op den duur de keel begon uit te hangen. 

Ik zag er namelijk gruwelijk tegenop en nu zei het eerste de beste mietje....

Toen ik dit mijn oogarts voorhield, zei hij dat het volstrekt normaal was dat tegen een operatie aan de ogen wordt opgezien. "Dat geldt ook voor iedereen, ook voor diegenen, die je na hun operatie menen te moeten geruststellen met hun beleving, dat het fysiek weinig tot geen pijn oplevert."

Dit gaf me troost.

Mijn fobie was geen zorgwekkende aberratie

Afgelopen dinsdag was het zover.

Voor ik het besefte had de arts me opgehaald in de voorbereidingsruimte.

Ook daar had de verpleging elke handeling toegelicht, wat ze deed en waarom.

Mijn oogarts beleed diezelfde medische openheid.

Nu moet ik eerst een zijspoor bewandelen.

Van de vele schoonheden, die ouders hun kinderen kunnen meegeven, in de regel zo'n zevental, hebben ze mij er één gegund: lange wimpers.

De eerste toelichting, die ik vanboven de operatielap, die over mijn gezicht lag gedrapeerd, hoorde, was, dat die wimpers eraf moesten. 

Geen vraag, puur constatering.

Daarna volgde een kwartier durende hallucinerende lichtshow in mijn rechteroog, af en toe geschraap en toelichtingen, die ik eigenlijk niet wilde horen.

Compleet groggy keerde ik  met plastic oogkapje voor het bewerkte oog terug naar de wachtkamer. 

Wiebelend op mijn breed uitstaande voeten mompelde ik iets als "Het lijkt wel alsof ik een krat bier op heb", waarop een olijkerd, die op het punt stond naar binnen te worden geroepen deed ontvallen, dat dat mooi meegenomen was.

Fysiek stelt het niet zoveel voor, maar mentaal was ik danig door de molen gehaald.

Thuis wordt een foto genomen om de vakantiegangers op de hoogte te stellen.

Een lachje kan er niet af

Door mij linker oog ziet alles grijs en wazig

Langzaam komt er scherpte in mijn visus.

Dan wordt alles nog scherpen dan voorheen.

Het drie weken durende druppelen vangt aan.

Eigenlijk stelt het niet zoveel voor en het resultaat is spectaculair, hoor ik me grootmoedig enkele dagen later zeggen.

  

Verjaardagsfeest van een negentig jarige

Onze zwager werd gisteren 90 jaar.

Een man met 47 pensioenjaren.

De man van de zus van Riny.

Het feest vond plaats in de Leemer Hoef, een restaurant in Aalst, waar ze een dertigtal jaren geleden hun bruiloft hadden gevierd.

Met zeventien mensen zaten we aan tafel.

De gemiddelde leeftijd schatte ik rond de tachtig.

Er was een dame bij, die zich gedroeg alsof het feest was belegd ter ere van haar contact met het feestvarken.

Ze kende Huub al 53 jaar.

Ja, bij zo'n leeftijd horen enkel robuuste getallen.

Omstandig deed ze verslag van de verschillende ontmoetingen met Huub in de laatste halve eeuw.

Steeds waren die ontmoetingen van bovenaardse betekenis geweest

Ze prees hem en vooral zichzelf.

Zijn kwaliteiten waren ook die van haar, alsof ze hoopte daarmee ook zo oud te worden.

Dan had ze nog ruim tien jaren te gaan.

Ze weefde door haar zinnen de nodige esoterie. 

Dat paste goed bij haar kleurrijke ruim vallende jurk.

De toespraak was op een rol papier uitgeschreven.

Soms moest ze zich naar het licht toe buigen om het goed te zien.

Van verminderde visus had zowat iedereen last.

Ook zag ik veel hoortoestellen aan het einde van de brillen hangen.

De eerste gesprekken op het terras waren daarover gegaan, over Huubs ogen en zijn slechte gehoor.

Iedereen kon daarover meepraten en ook over huid- en evenwichtsproblemen.

Niemand had het over een slecht geheugen, terwijl ik mijn buurman daarop diverse keren betrapte.

Maar goed, we zaten inmiddels binnen.

Het eten was goed, daar lag het niet aan.

Maar ik voelde wrevel. 

Ik zocht naar de bron van die emotie.

Aan de overzijde in het midden zat de jarige met rechts van hem mijn schoonzus.

Niet één keer werd ze vernoemd, terwijl iedereen zou moeten weten dat zonder haar Huub in een bejaarden annex verpleegtehuis zou zitten wegkwijnen. Met op deze dag een hoedje van papier op zijn bol en de verpleging op toeters blazend

Mijn schoonzus is de alles opofferende mantelzorger, die zich compleet wegcijfert,

Ik wilde me melden voor een toespraak, een toespraak om de jarige te vragen of dankbaarheid voor de zorg in de loop der jaren een zodanige vanzelfsprekendheid wordt, dat die over het hoofd wordt gezien. Mantelzorg die zich uiteindelijk zelf de das omdoet.

Zonder zuur en verwijt zou ik die woorden nooit kunnen uitspreken.

Het was feest, het moest vrolijk blijven.

Na afloop struikelde de zwevende vriendin  buiten op het pad over een loszittende steen.

Zelfstandig kon ze niet overeind komen.

Heeft alles een verborgen betekenis?

Hitte, stilte, wachten

 Le soleil ni la mort ne se peuvant regarder en face

(De zon noch de dood  kun je in de ogen kijken)

- Francois de La Rochefoucauld. spreuk 26

Het was de dertigste hittegolf sinds de metingen in 1901.

Vijf dagen achter elkaar meer dan 25 graden waarvan er drie boven de derig.

Een hitteplan was van kracht. Veel drinken, weinig doen.

Bij zinderende hitte is het nog stiller dan gewoonlijk in deze tijd van het jaar.

Iedereen is weg of heeft zich teruggetrokken op eigen erf.

De straten zijn leeg alsof de oorlog dreigt.

Een enkel telefoontje uit Frankrijk of Marbella.

We wisselen de buitentemperatuur uit.

Nederland wint.

We wachten.

We wachten tot de temperatuur gaat dalen.

We wachten tot ze terug zijn van vakantie,

En op wat zich verder aandient, wat te gebeuren staat. op data gezet.

Wat zeker zal gebeuren, maar datum onbekend.

Bij toeval lees ik 'Tumult bij de uitgang' van Bert Keizer, essays over lijden, lachen en denken rond het graf uit 2013.

Keizer is verpleeghuisarts en filosoof. Schreef eerder 'Het refrein is hein, Leven en sterven in een verpleeghuis'1 e druk 1994.

Het eerste essay gaat over stervenskunst: "Hou het kort, elegant, humorvol en troostend."

Het woord troost zal vaker in zijn essays terugkeren.

Bijvoorbeeld in wat de geneeskunde vermag: Geneeskunde is soms genezen, dikwijls verlichten. altijd troosten (Amboise Paré 1510 - 1590. Toch maar mooi 80 geworden!)

Als verpleeghuisarts doet hij vooral dat laatste.

Ervaringsdeskundige uit de tweede hand, maar de empathische filosoof maakt dit boek een parel.

Hij duidt het verschil tussen ethiek en moraliteit, de een bij dikke relaties, moraliteit bij dunne, meer perifere, waar bij ellende niet gehuild, maar gegeven wordt; hij weidt uit over de betekenis van muziek en literatuur als remedie voor 'artsverzachting', over de valse troost van alternatieve geneeskunde, maar troost is troost, niet waar.

En vooral, onontkoombaar heeft hij het over dementie en de ongemakkelijkheid van levenseinderegeling.

De stijl is prachtig, elegant, de toon eloquent doorspekt met de nodige humor,

Van de aanbevelingen op de achterzijde is die van René Gudde letterlijk geboekstaafd: "Bert Keizer stelt  mij gerust: sterven is doodeenvoudig. Iedereen kan het."

"Moet het", riposteert de cynicus.

(Een cynicus is iemand die van alles de prijs weet, maar niet de waarde, aldus Oscar Wilde)

.